تفاوت سنتور و قانون؛ دو ساز شبیه ولی متفاوت
شاید وقتی برای اولین بار سنتور و قانون رو کنار هم می‌بینی، یه حس شبیه بودن داشته باشه. تفاوت سنتور و قانون کم نیست ؛ دو ساز شبیه هم هستند ولی متفاوت .ظاهر چوبی، سیم‌های زیاد و نحوه قرارگیری روی میز یا پا باعث می‌شه فکر کنی اینا یه سازن با دو اسم مختلف. ولی واقعیت اینه که این دو ساز دنیای متفاوتی دارن، هم از نظر صدا، هم نحوه نواختن، هم تاریخچه و نقش‌شون تو موسیقی. تو این مقاله می‌خوایم با هم مرور کنیم تفاوت سنتور و قانون چیه و هر کدوم چه ویژگی خاصی دارند.
- ریشه و خاستگاه تاریخی
در ادامه ی تفاوت سنتور و قانون؛ دو ساز شبیه ولی متفاوتسنتور یکی از قدیمی‌ترین سازهای ایرانیه. قدمتش به هزاران سال پیش می‌رسه و حتی تو آثار باستانی بین‌النهرین شکل‌هایی شبیه سنتور دیده می‌شه. بعدها سنتور از ایران رفت کشورهای اطراف مثل عراق، هند و چین و هر جا یه تغییر کوچیک پیدا کرد.قانون اما بیشتر ساز کشورهای عربی و ترکیه‌س. بعضی‌ها میگن قانون از سنتور ایرانی الهام گرفته، ولی خب ساختارش با موسیقی عربی و ترکی سازگاره. الان قانون جزو سازهای اصلی ارکسترهای سنتی تو خاورمیانه به حساب میاد.
- شکل ظاهری و ساختار
سنتور معمولاً یه شکل ذوزنقه‌ای متساوی‌الساقین داره و تو سنتور سل‌کوک، ۹ خرک در هر طرف داره. هر خرک چهار سیم داره و با مضراب نواخته می‌شه. چوب سنتور معمولاً گردو، افرا یا توته و سطحش خیلی نازکه تا صدا خوب منتقل بشه.قانون هم ذوزنقه‌ایه ولی کمی کشیده‌تره. سیم‌ها روی اون به صورت گروه‌های سه‌تایی کشیده شدن و تعداد سیم‌ها معمولاً بین ۷۲ تا ۸۱ عدد متغیره. یه ویژگی مهم قانون اینه که سمت چپش اهرم‌های کوچیکی داره که نوازنده می‌تونه باهاشون کوک سیم‌ها رو حین اجرا تغییر بده؛ چیزی که سنتور نداره.
- نحوه نواختن
توی سنتور، نوازنده با دو مضراب چوبی که شبیه چکش کوچیکن، سیم‌ها رو می‌زنه. دستان نوازنده آزادن و تماس مستقیم با انگشت نداره. برای نواختن سنتور، هماهنگی دو دست خیلی مهمه چون هر دست می‌تونه ملودی یا همراهی بزنه.قانون اما کمی فرق داره. نوازنده معمولاً از انگشتانه فلزی یا شاخی استفاده می‌کنه که روی انگشت بسته می‌شه. با این انگشتانه‌ها سیم‌ها رو زخمه می‌زنه و کنترل صدا و دینامیک بیشتره چون تماس مستقیم انگشت با سیم برقرار می‌شه.
- کوک و محدوده صوتی
در ادامه ی تفاوت سنتور و قانون؛سنتور معمولاً کوک ثابت داره و برای تغییر دستگاه یا مد، باید دوباره کوک بشه. مثلا سنتور سل‌کوک یا لا‌کوک فواصل خودشون رو دارن و برای اجرای دستگاه‌های مختلف سیم‌ها باید دوباره تنظیم بشن.قانون به خاطر اون اهرم‌های فلزی کوچیک، می‌تونه فواصل رو حین اجرا تغییر بده. یعنی نوازنده می‌تونه با بالا یا پایین بردن اهرم‌ها، فواصل ربع‌پرده‌ای تنظیم کنه و بین دستگاه‌ها حرکت کنه بدون اینکه کل ساز رو دوباره کوک کنه. این ویژگی قانون رو برای موسیقی مقامی عربی و ترکی خیلی کاربردی کرده.
- رنگ صدا و شخصیت ساز
صدای سنتور شفاف، درخشان و زنگ‌داره. به راحتی تو فضا پخش می‌شه و حس عرفانی و آرامش‌بخشی داره. به همین دلیل تو موسیقی ایرانی خیلی برای تکنوازی و بداهه‌نوازی استفاده می‌شه.
https://san2ri.com/http-yourwebsite-com-amoozesh-majazi-santoor/
صدای قانون اما گرم‌تر و نرم‌تره. چون انگشت مستقیم با سیم تماس داره، احساسات بیشتری منتقل می‌کنه. تو ارکسترهای شرقی معمولاً نقش ملودی‌نواز اصلی یا همراه رو داره.
کاربرد تو موسیقی امروز
در ادامه ی تفاوت سنتور و قانون؛سنتور تو ایران جایگاه ویژه‌ای داره؛ از موسیقی دستگاهی گرفته تا تلفیقی و حتی پاپ. هنرمندانی مثل فرامرز پایور، پرویز مشکاتیان و اردوان کامکار، سنتور رو از یه ساز سنتی به یه ساز جهانی تبدیل کردن.قانون اما بیشتر تو کشورهای عربی، ترکیه و آذربایجان معروفه. نوازندگانی مثل جمیل بیگ تنبورجی و گوکسال باغداگی قانون رو وارد موسیقی مدرن کردن. الان حتی تو موسیقی تلفیقی ایرانی هم از قانون استفاده می‌شه و گاهی با سنتور ترکیب می‌شه تا صدای دلنشین بسازه.
جمع‌بندی
خب، حالا می‌فهمیم که چرا می‌گیم سنتور و قانون شبیه ولی یکی نیستن.
• سنتور: مضرابی، کوک ثابت، صدای شفاف و زنگ‌دار، مناسب تکنوازی و بداهه‌نوازی
• قانون: زخمه‌ای با انگشت، کوک متغیر، صدای گرم و نرم، مناسب ارکستر و موسیقی مقامی
هر دو ساز فوق‌العاده‌ان و هرکدوم دنیای خودشون رو دارن. وقتی تفاوت‌هاشون رو بدونیم، هم موسیقی شرق رو بهتر درک می‌کنیم، هم یاد می‌گیریم چطور از این سازها تو اجرا یا آموزش استفاده کنیم.
پس دفعه بعد که سنتور و قانون رو کنار هم دیدی، یادت باشه: ظاهرشون شبیه اما شخصیتشون کاملاً متفاوته!