پرویز مشکاتیان
پرویز مشکاتیان (۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴ – ۳۰ شهریور ۱۳۸۸) یکی از بزرگترین استادان و نوابغ موسیقی سنتی ایران است که نامش با سنتور و آثار ماندگار در تاریخ موسیقی ایرانی پیوند خورده است. این مقاله به بررسی زندگی، آثار و سبک نوازندگی او میپردازد، همچنین به تاثیر او بر موسیقی ایرانی و نسلهای آینده هنرمندان توجه ویژهای داریم.
فهرست مطالب
زندگی و تحصیلات
پرویز مشکاتیان در شهر نیشابور به دنیا آمد و از شش سالگی آموزش سنتور و موسیقی را زیر نظر پدرش، حسن مشکاتیان آغاز کرد. پدرش استاد سنتور و آشنا به ویولن و سهتار بود و اولین آموزگار او در دنیای موسیقی بود.او در سنین نوجوانی، در جشنوارههای مختلف شرکت کرد و جوایز مختلفی کسب کرد.
پرویز مشکاتیان و موسیقی سنتی ایرانی
پرویز مشکاتیان نه تنها نوازنده سنتور، بلکه آهنگساز و پژوهشگر برجستهای در دنیای موسیقی ایران بود. او به تأسیس گروه عارف در سال ۱۳۵۶ پرداخته و در این دوران با هنرمندانی چون محمدرضا شجریان همکاریهای ماندگاری ایجاد کرد. آثار مشهور او مانند آلبومهای «بیداد»، «آستان جانان»، «نوا» هنوز هم در دل مردم جای دارند.
آغاز فعالیتهای حرفهای و همکاریها
در سال ۱۳۵۴، پرویز مشکاتیان سرپرستی مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را به عهده گرفت و در آنجا علاوه بر اجرای کنسرتهای متعدد، به نوازندگی سنتور و آهنگسازی پرداخت. در این دوران، او همکاریهای پرمحتوایی با خوانندگان مختلف ایرانی داشت و آثاری ماندگار تولید کرد. او به ویژه در همکاری با محمدرضا شجریان در دهه ۱۳۷۰، آلبومهای بزرگی از خود به جای گذاشت که تا امروز مورد توجه و تحسین قرار دارند.
سبک نوازندگی و آهنگسازی
پرویز مشکاتیان با درک عمیق از موسیقی سنتی ایران و توانایی نوآوری در آن، توانست سنتور را به شکلی نوین به دنیای موسیقی معرفی کند. او در آثار خود از اشعار نیما یوشیج و شعر نو استفاده میکرد که این ویژگی او را از دیگر هنرمندان همدورهاش متمایز میکرد. آثار مشکاتیان دارای ساختارهای مختلف از جمله پیشدرآمد، چهارمضراب، ضربی و تصنیف هستند که نشان از تسلط کامل او بر موسیقی سنتی ایران دارد.
بسیاری معتقدند حبیب سماعی با احیای سنتورنوازی و وارد کردن آن به بستر موسیقی شهری و ملی، پایهگذار نسلی از نوازندگان شد که شیوه بیان او را الگوی خود قرار دادند و در دهههای بعد، این مسیر توسط نوازندگانی چون فرامرز پایور ادامه یافت و در نهایت در آثار پرویز مشکاتیان به اوجی نو رسید.
مشکاتیان، گرچه با زبان موسیقایی متفاوت و ساختاری پیچیدهتر کار میکرد، اما ریشههای نوازندگی او را میتوان در همان بستر بنیادینی یافت که توسط سماعی بنا شده بود.
بهعبارت دیگر، اگر سماعی را بنیانگذار سنتورنوازی مدرن ایران بدانیم، مشکاتیان را باید معمار نهایی آن در عصر معاصر دانست؛ کسی که با بازآفرینی آن زبان قدیمی، آن را در قالبی نو و حماسی به نسلهای جدید عرضه کرد.
دیدگاههای هنری
پرویز مشکاتیان همیشه بر این باور بود که برای نوآوری در موسیقی باید ابتدا بهطور کامل سنت را شناخت و پس از آن بهطور هوشمندانه از آن عبور کرد. او معتقد بود که هر هنرمند باید از سازهایی بینالمللی استفاده کند تا بتواند احساسات خود را به بهترین نحو بیان کند. مشکاتیان علاوه بر آهنگسازی و نوازندگی، دیدگاههای عمیق و فلسفی در موسیقی داشت که در آثارش بهخوبی نمایان است.
زندگی شخصی و درگذشت
پرویز مشکاتیان در زندگی شخصی خود با افسانه شجریان، دختر محمدرضا شجریان، ازدواج کرد و از این ازدواج دو فرزند به نامهای آوا و آیین مشکاتیان بهجا گذاشت. او در دهه ۱۳۷۰ از همسرش جدا شد و این جدایی به پایان همکاریهای هنری او با محمدرضا شجریان انجامید.
او در ۳۰ شهریور ۱۳۸۸ به دلیل نارسایی قلبی درگذشت. مراسم تشییع او در نیشابور با حضور جمعیت عظیمی برگزار شد و یاد او در دل هنردوستان ایرانی زنده است.
میراث پرویز مشکاتیان و آثار جاودانه او
پرویز مشکاتیان با آثار خود، تاثیر بیبدیلی بر موسیقی معاصر ایران گذاشت. او توانست موسیقی سنتی ایران را با نوآوریهای خود به جلو هدایت کند و آثارش تا امروز الهامبخش بسیاری از هنرمندان جوان ایرانی است. از جمله آثار برجسته او میتوان به آلبومهای «بیداد»، «آستان جانان»، «نوا» و «افشاری مرکب» اشاره کرد.
پرویز مشکاتیان در یک نگاه
- نام کامل: پرویز مشکاتیان
- زادروز: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴
- وفات: ۳۰ شهریور ۱۳۸۸
- موسیقیشناس، نوازنده سنتور و سهتار، آهنگساز
- آلبومهای مشهور: بیداد، نوا، آستان جانان، افشاری مرکب
- همکاریهای شاخص: محمدرضا شجریان، ایرج بسطامی، شهرام ناظری
پرویز مشکاتیان از جمله بزرگترین چهرههای موسیقی ایران است که با آثار خود نه تنها موسیقی سنتی را احیا کرد، بلکه آن را به سطحی جهانی ارتقاء داد. نوآوریهای او در زمینه نوازندگی سنتور و آهنگسازی، همچنان الهامبخش هنرمندان و علاقهمندان به موسیقی ایرانی است.